Jungiaanse archetypen

Carl Gustav Jung heeft het archetype gebruikt als onderdeel van zijn analytische psychologie. In dit psychologisch kader zijn archetypen oerbeelden. Het zijn voorbewuste, universele ideeënpatronen. Zij komen niet alleen in mythen en andere universele verhalen zoals sprookjes tot uitdrukking, maar ook in dromen.

Archetypen worden los van de menselijk wil geactiveerd, vaak als compensatie van een te eenzijdige psychische activiteit. Het is echter niet het beeld of de uitdrukking zelf die het archetype uitmaakt: het is een geheel van psychische energie, een soort knooppunt in de psyche, dat verbonden is met het collectief onbewuste, waardoor een concrete invulling vanuit het onbewuste überhaupt mogelijk wordt.

Het onbewuste is dus geen blanco blad bij de geboorte. Net zoals het lichaam bij de geboorte éénzelfde basisvorm vertoont, is ook de psyche op een bepaalde wijze gestructureerd. De gemeenschappelijke structuren van het collectieve onbewuste, de archetypen of oerbeelden, zijn als het ware ingegroefd in de psyche door de gelijkaardige ervaringen van alle mensen van alle tijden. Zoals de instincten de dieren aanzetten tot een gelijkaardig automatisch gedrag, zo worden mensen door de zogenaamde archetypen gedreven tot een automatisch gedachten- en gevoelspatroon. Zo zijn er o.a.‘de Vader’, ‘de Moeder’, ‘het Kind', oerbeelden die men meedraagt omdat mensen van alle tijden te maken gehad hebben met concrete vaders, moeders en kinderen. In intensiteit van ervaring overstijgt het archetype echter de reële vader en moeder. Archetypen zijn als het ware lege matrijzen die pas vlees en bloed worden als ze opgeroepen worden en vervolgens buiten ons geprojecteerd. Zo kunnen bepaalde mensen, plaatsen, situaties, geuren net dat iets hebben dat het archetype wakker maakt. De hoofdfiguren in film en media zijn waarschijnlijk in staat om bij vele mensen een bepaald archetype aan te raken en juist daardoor zo aantrekkelijk of afschrikwekkend.

Het archetype schenkt aan de persoon op wie het geprojecteerd wordt steeds een bovennatuurlijke glans. Deze glans betovert doordat ze iets aantrekkelijk, fascinerend heeft én tegelijkertijd iets afschrikwekkend en zelfs angstaanjagend. Dit dubbelzinnige effect van het archetype en haar onbewuste werking maken dat een archetypsiche projectie in staat is om mensen te binden. Het vernietigende charisma van sommige leidertypes en het verslavende karakter van bepaalde verliefdheden kunnen van hieruit verklaard worden.

Een groep met een archetype verbonden herinneringen wordt door Jung een complex genoemd, bijvoorbeeld het moedercomplex dat verbonden is met het moederarchetype. Jung gaf archetypen in de psyche de plaats van organen in het lichaam, en beide zijn volgens hem door evolutie ontstaan.

Vier hoofdvormen van archetypen volgens Jung

* Het Zelf (geïndividueerd persoon);
* De Schaduw (de duistere kant van het onderbewustzijn);
* De Anima (vrouwelijk geestesaspect): dit is bij beide geslachten aanwezig, maar vormt voor mannen de onbewuste tegenpool;
* De Animus (mannelijk geestesaspect): dit is bij bij beide geslachten aanwezig, maar vormt bij vrouwen de onbewuste tegenpool.

Symbolen uit het onbewuste volgens Jung

* Het Kind, bijvoorbeeld Harry Potter, Kruimeltje, Wiske.
* De Held, bijvoorbeeld Herakles, Siegfried, Theseus, David, Beowulf, Batman, Asterix, Kuifje.
* De Grote Moeder, de goede moeder, of de vernietigster.
o Goede moeder: Gaia, Maria, Hera, Demeter, Isis, Devi.
o Vernietigende moeder: Astarte, Hekate, Artemis, Circe, Kali, Sekhmet.
* De Wijze Oude Man, bijvoorbeeld Mozes, Confucius, Lao-tse, Gandalf, de Paus, Sint Nicolaas, Perkamentus.
* De Oplichter, bijvoorbeeld Reinaart de Vos, Tijl Uilenspiegel, Felix Krüll, Loki.
* De Puer Aeternus (Latijn voor "eeuwige jongeling"), bijvoorbeeld Narcissus, Adonis, Peter Pan.
* De Schone Maagd, bijvoorbeeld Maria, Hebe, Jeanne d'Arc, de helige Sophia, Persephone.
* De Syzygy (goddelijk koppel), bijvoorbeeld Aion, Janus, Hermaphroditus.

Voor meer info over de workshop archetypes kan je terecht op de website van Anyk Suur+